Hoe werkt de winterslaap?

In het koude, donkere seizoen hebben velen last van vermoeidheid, lusteloosheid en slaapstoornissen. Maar waarom houden mensen eigenlijk geen winterslaap? Hier leest u hoe de bekende winterslaap eigenlijk werkt en wat we kunnen doen als we wakker zijn om uitgerust en gemotiveerd de koude dagen door te komen.

Inhoudsopgave

1. De winter en onze slaap
2. Waarom houden dieren een winterslaap?
3. Dit is hoe de slaapstand werkt
4. Kunnen mensen een winterslaap houden?
5. Slaap beter in de winter
6. Conclusie

1. Winter & onze slaap

Saai weer, koude wind en ijzige sneeuwval beïnvloeden niet alleen de stemming, maar zorgen meestal vooral voor één ding: moe! Ons slaapgedrag is afhankelijk van een grote verscheidenheid aan interne en externe factoren. Het is dus volkomen normaal dat onze behoefte aan slaap varieert op verschillende tijdstippen van het jaar en dat we in de winter over het algemeen wat meer slaap nodig hebben - omdat er een gebrek aan daglicht is, wat een aanzienlijke invloed heeft op onze interne klok . Ons lichaam maakt dan minder gelukshormonen aan en geeft meer melatonine af, wat leidt tot de bekende vermoeidheid overdag en het ontstaan ​​van de bekende winterdepressie bevordert. Het gebrek aan daglicht, koude temperaturen en weinig beweging verstoren ons slaap-waakritme en staan ​​een gezonde, rustgevende slaap in de weg.

Net als wij mensen hebben dieren ook een interne klok die het slaap-waakritme regelt. Voor veel wilde dieren is winterslaap een effectieve manier om de uitdagingen van het koude seizoen te trotseren en de donkere winterdagen ongedeerd te overleven, ondanks lage temperaturen en voedseltekorten. Uiteraard zijn wij mensen daar niet afhankelijk van, maar wetenschappers gaan ervan uit dat mensen in ieder geval erfelijk voorbestemd zijn om te kunnen overwinteren. Maar wat gebeurt er precies tijdens de winterslaap?

2. Waarom houden dieren een winterslaap?

We gebruiken minder energie als we slapen dan als we wakker zijn. Sommige dieren profiteren hiervan om de stressvolle periodes van kou en honger te overwinnen totdat er weer voldoende voedsel beschikbaar is. Onder invloed van steeds koudere temperaturen en een lagere voedselbeschikbaarheid dient de winterslaap vooral om het overleven te garanderen. Met behulp van de winterslaap kunnen dieren flexibeler reageren op extreme externe omstandigheden en hun energiebehoefte verminderen om minder voedsel nodig te hebben en de koude dagen door te komen door eerder opgeslagen vetreserves te verbruiken.

Diverse onderzoeken bewijzen dat de chromosomen in de genen van ‘overwinteraars’ beter beschermd zijn en dat winterslaap juist een zeer effectief middel is om de soort in stand te houden. Het beschermt niet alleen tegen de dood door kou of honger, maar beschermt ook tegen roofdieren.

3. Dit is hoe de slaapstand werkt

Strikt genomen is de winterslaap helemaal geen echte slaap, maar eerder een slaapachtige toestand. Het lijkt op kalmte of stijfheid en kan verschillende oorzaken hebben, zoals steeds koudere temperaturen, veranderingen in het daglicht of een bepaalde lichaamsvetlimiet. In de winter schakelen de organismen van de getroffen dieren vervolgens over naar wat experts het ‘torpor’-stadium noemen. De stofwisseling van het lichaam wordt tot 90% verlaagd, de ademhaling en de hartslag vertragen en de lichaamstemperatuur daalt tot enkele graden boven nul. Wetenschappelijke studies tonen ook aan dat de hersengolven van een dier tijdens de winterslaap ook veranderen en dat de hersengolven die kenmerkend zijn voor de nachtrust ontbreken. Het is ook bewezen dat tijdens de winterslaap de gebruikelijke slaapfasen niet worden doorlopen en dat noch de niet-REM- noch de REM-slaap kunnen worden herkend.

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, wordt de winterslaap van een dier herhaaldelijk onderbroken door periodes van waakzaamheid. Het centrale zenuwstelsel bewaakt de lichaamsfuncties tijdens de schemering en maakt het dier bijvoorbeeld wakker als de lichaamstemperatuur te veel daalt. In tegenstelling tot het ontwaken uit een normale nachtrust, duren de wakkertijden langer en worden deze vooral gebruikt voor het zoeken naar voedsel en voortplanting. Of een wezen enkele maanden of slechts een paar uur in verdoving doorbrengt, varieert van soort tot soort.

4. Kunnen mensen in winterslaap gaan?

Sommige experts vermoeden dat wij mensen ook lang geleden een winterslaap hebben gehouden en genetisch in staat waren om in een toestand van verdoving te komen. Natuurlijk hoeven we daar vandaag de dag niet meer op te vertrouwen, omdat we onszelf niet hoeven te beschermen tegen voedseltekorten of vriestemperaturen om het koude seizoen te overleven. Toch moeten wij mensen ook in de winter op de externe omstandigheden reageren en ons lichaam ondersteunen om ondanks verhoogde vermoeidheid en een grotere slaapbehoefte optimaal te functioneren.

5. Slaap beter in de winter

Om overdag gezond en productief te blijven, zodat een sterk immuunsysteem ons kan beschermen tegen talrijke ziekteverwekkers en onze psyche er niet onder lijdt, zijn voldoende ontspanning en een goede nachtrust erg belangrijk. Naast de juiste slaapuitrusting en een goede slaaphygiëne kan ook een individuele ochtendroutine je slaap ondersteunen. Gedetailleerde informatie en tips voor slapen in de winter vindt u hier. Het belangrijkste op een rij:

➥ Consumeer veel daglicht en vermijd kunstmatige lichtbronnen
Licht is een belangrijke timer voor de interne klok en helpt bij het reguleren van de hormonale balans. Zo ondersteun je een evenwichtige stemming, een gezond slaap-waakritme en een goede nachtrust.

➥ Beweeg voldoende en blijf actief
Beweging houdt de bloedsomloop op gang, verbetert de stofwisseling en heeft een positief effect op de gezondheid en de slaap.

6. Conclusie

• In de winter neemt de natuurlijke behoefte aan slaap toe doordat gebrek aan daglicht, koude temperaturen en weinig beweging het slaap-waakritme verstoren.

• De winterslaap is een effectieve manier om kou en voedseltekorten te overwinnen en de winter te overleven.

• Wij mensen hebben geen winterslaap meer nodig, maar we moeten ervoor zorgen dat we voldoende slaap krijgen, vooral in de winter, om gezond en productief te blijven.

Gegroet en tot snel!